1 2 3

Obszar Brodnickiego Parku Krajobrazowego charakteryzuje szeroka gama środowisk, dlatego różnorodność występujących tu gatunków zwierząt jest znaczna.
Bardzo bogaty na terenie Parku jest świat zwierząt bezkręgowych, z których ponad 70% stanowią owady. W szczególności należy wymienić różnobarwne motyle oraz chrząszcze bytujące przede wszystkim w lasach.


Teren BPK obfituje w stanowiska chronionych zwierząt - głównie ptactwa. Najcenniejsze siedliska ptactwa wodnego znajdują się na obszarach porośniętych trzciną oraz zaroślami nadwodnymi. Są to: Bagienna Dolina Drwęcy, jezioro Sumówko oraz północna i południowa część jeziora Bachotek wraz z rezerwatem przyrody "Bachotek".
Na zabagnionym fragmencie doliny Drwęcy, Brynicy i Samionki rozciągającym się między Brodnicą i Radoszkami leży Bagienna Dolina Drwęcy (BDD). Gniazdują tutaj między innymi takie gatunki jak: perkoz rdzawoszyi (4 pary), bąk (4 rewiry), gęgawa (18 par), krakwa, cyranka, płaskonos, gągoł (około 15 par), kania ruda (1 para), błotniak stawowy (18 par), orlik krzykliwy (1-2 par), kszyk, krwawodziób, brodziec samotny i rybitwa czarna (30 par).
Wiosną na przelotach w dolinie zatrzymują się liczące od kilkuset do kilku tysięcy osobników stada płaskonosów, głowienek, czernic, czajek, świstunów, krzyżówek, gęsi białoczelnych, zbożowych i łysek. Jest to znane pierzowisko gęgawy i zimowisko łabędzi niemych i krzykliwych. Bagienna Dolina Drwęcy jest właśnie przede wszystkim ostoją dla migrującego ptactwa wodno-błotnego podczas wędrówek wiosennych oraz bardzo ważnym miejscem żerowiskowym dla wielu gatunków ptaków drapieżnych jak bielik czy orlik krzykliwy a czasami też sokół wędrowny i dlatego jej wartość jest tak unikatowa. Na obszarze BDD obserwowano 180 gatunków ptaków. W tym 112 to gatunki lęgowe a 68 pojawiające się w okresie przelotów. W niektórych latach odnotowywano do 5500 osobników gęsi białoczelnej, 500 osobników gęsi zbożowej, 3000 osobników świstuna, 2000 osobników krzyżówki, 250 osobników płaskonosa, 400 osobników głowienki, 600 osobników czernicy, 1000 osobników łyski.
Bardzo duży wpływ na liczebność ptactwa podczas przelotów ma poziom wody w Drwęcy, który jest wprost proporcjonalny do koncentracji ptactwa na tym terenie. W niniejszym opracowaniu nie zaznaczano na mapach miejsc obserwacji gatunków będących jedynie przelotnymi. Zostały one odnotowane w celu zwrócenia uwagi na ogromną wartość obszarów, na których były obserwowane. W okresie wiosennym rzeka tworzy ogromne rozlewiska na terenach zabagnionych oraz na uprawnych łąkach stanowiące doskonałą ostoję dla migrujących ptaków. Największą koncentrację ptactwa spowodowaną największymi rozlewiskami obserwowano w miejscowościach: Tama Brodzka, Bobrowiska, Nowy Dwór, Wilamowo oraz w ujściu Kanału Brynicy do Drwęcy. Najcenniejsze stanowiska lęgowe zlokalizowano na odcinku między miejscowościami Bobrowiska - Nowy Dwór a także w miejscowości Wilamowo oraz Długi Most (dolina rzeczki Samionki). Aby zwiększyć liczebność tracza i gągoła, na odcinku Bobrowiska - Nowy Dwór oraz Nowy Dwór - ujście Brynicy, rozmieszczono budki lęgowe dla tych gatunków (około 40 budek).
Jezioro Bachotek podzielić można na trzy części: zabagnioną i bogatą w roślinność szuwarową część północną i południową, oraz część środkową z wyspą o powierzchni 4 ha, na której rozwieszono budki lęgowe dla tracza i gągoła (około 20). W części północnej i południowej stwierdzono gniazdowanie wielu gatunków ptactwa wodno-błotnego jak: bąk, gęś gęgawa, kaczka głowienka, perkoz rdzawoszyi, łabędź niemy, łyska, perkoz dwuczuby. W części centralnej stwierdzono największą ilość samic gągoła i tracza nurogęsia z młodymi. Bardzo dobre siedlisko lęgowe dla tych ptaków umożliwia obecność w tym miejscu starodrzewia otaczającego tę część jeziora. W czasie wiosennych i jesiennych przelotów obserwowano na tym jeziorze dużą koncentrację wielu gatunków ptaków (krzyżowka - do 5000 osobników, perkoz dwuczuby - do 150, łyska - ponad 600 osobników, głowienka - do 150, pojedyncze osobniki rybołowa, nura czarnoszyjego, ogorzałki, lodówki.
Jezioro Sumówko stanowi siedlisko lęgowe mewy śmieszki. Kolonia lęgowa tego gatunku stanowi "ochronę" dla innych ptaków wodnych, np. kaczek, perkozów (prawdopodobnie jest to jedyne na obszarze Parku miejsce lęgowe perkoza zausznika). Całe jezioro otoczone jest pasem trzcinowisk, a zabagnienie terenu powoduje jego trudną dostępność.
Na obszarze Parku obserwować można największego ptaka drapieżnego Polski - bielika. Na tym obszarze zakłada on gniazda w starodrzewiach sosnowych. Jego terytorium pokrywa obszar zbliżony do okręgu o promieniu około 10 kilometrów od gniazda. Populacja bielika na obszarze BPK pokrywa swoim zasięgiem cały teren Parku. W związku z tym nie przewiduje się dalszego jej wzrostu. Gniazda bielika objęte są ochroną strefową. Na terenie BPK część gniazd znajduje się na terenie ostoi zwierzyny co stanowi dodatkową ochronę tych miejsc.
Na obszarze Brodnickiego Parku Krajobrazowego, stwierdzono lęgi 135 gatunków i regularne pojawianie się na przelotach ponad 30 gatunków. W rozległych drzewostanach z zachowanymi lasami liściastymi i mieszanymi gniazdują rzadziej spotykane gatunki, jak gil P. pyrrhula, grubodziób C. coccothraustes, krętogłów, muchołówka mała Ficedula parva i paszkot Turdus viscivorus. Do najcenniejszych gatunków należą: bocian czarny (2-3 pary), kania ruda (3-4 par), kania czarna, bielik (3-4 pary), orlik krzykliwy (2 pary), kobuz Falco subbuteo i zasiedlające trzcinowiska: bąk i żuraw. W kompleksie łąk położonych koło miejscowości Tomki i na zabagnionych terenach okalających jeziora Sumowskie nielicznie gniazduje kszyk, krwawodziób i derkacz. Na jeziorze Sumowskim Małym znajduje się licząca około 20 par kolonia lęgowa śmieszek. Szeroki pas szuwarów obu wymienionych jezior to biotop kropiatki, wodnika Rallus aquaticus i wodniczki Acrocephalus paludicola. Występowanie gągoła i nurogęsia, gatunków zakładających gniazda w dziuplach, ograniczone jest do zbiorników z przylegającym starodrzewem. Spotykane są na jeziorach: Wielkie Partęczyny, Bachotek, Sosno, Głowińskie, Zbiczno, Ciche, Dębno i Robotno.
Szczególnym bogactwem gatunków, zwłaszcza wróblowatych, wyróżnia się odcinek Skarlanki położony między jeziorem Strażym i Bachotek. W przylegającym łęgu olszowym i kompleksie zakrzewionych łąk występuje między innymi dzięcioł zielony Picus viridis, podróżniczek, kwiczoł, łozówka, pokrzewka jarzębata, raniuszek Aegithalos caudatus, sikora czarnogłowa Parus montanus i dziwonia.
Wiosną i jesienią na jeziorach Parku zwłaszcza na jeziorach dużych - Wielkich Partęczynach, Bachotku, Sosnie, Łąkorzu, Głowińskim i Strażymiu skupiają się, liczące łącznie do kilkuset osobników stada łysek i kaczek z rzadziej spotykanymi gatunkami, jak rożeniec Anas acuta, świstun Anas penelope, podgorzałka Aythya nyroca, ogorzałka, hełmiatka, i notowana sporadycznie lodówka Clangula hyemalis.
Spośród innych ptaków wodnych zatrzymujących się na jeziorach Parku podczas wędrówek można wymienić: nura czarnoszyjego, gęsi - gęgawę, białoczelną i zbożową oraz mewy - pospolitą, srebrzystą i żółtonogą Larus fuscus. Wypłycone, piaszczyste brzegi jezior są rozległym żerowiskiem przelotnych ptaków brodzących i siewkowatych.


Na obszarze BPK (badania nie obejmowały Bagiennej Doliny Drwęcy) stwierdzono10 gatunków nietoperzy spośród 12 występujących na obszarze niżu polskiego (jedenasty - mroczek posrebrzany stwierdzony był raz, w 1994 roku). W okresie letnim, w zależności od gatunku, stwierdzano obecność nietoperzy w zabudowie (budynki, mosty), budkach lęgowych dla ptaków (drewnianych i trocino-betonowych) i w dziuplach drzew. Najliczniejsze kolonie rozrodcze stwierdzono w zabytkowym młynie w Grzmięcy (500 osobników) i zabudowaniach osady Koń (około 200 osobników). W sezonie zimowym najliczniej obsadzone były zimowiska w piwnicach starego dworku w Łąkorku. Poprzez rozwieszenie skrzynek trocino-betonowych można bardzo wydatnie zwiększyć populacje niektórych gatunków nietoperzy zamieszkujących ten obszar. Gatunkami, które w szczególny sposób skorzystałyby na tych działaniach są m. in.: karlik większy, nocek rudy, nocek Natterera, gacek brunatny. Podjęte zostały już działania mające na celu poprawę warunków siedliskowych nietoperzy, w postaci zakupu drewnianych budek lęgowych, oraz czyszczenia bunkrów z czasów II wojny światowej stanowiących bardzo dobre miejsca zimowania tych zwierząt.
Bóbr europejski reintrodukowany na obszarze BPK w 1989 roku w leśnictwie Ryte Błota na jeziorem Kurzyny zajmuje obecnie praktycznie cały obszar Parku. Oprócz osobników reintrodukowanych, istotny wpływ na wielkość populacji zamieszkującej ten obszar miały osobniki migrujące naturalnymi drogami wodnymi (Drwęca, Skarlanka, Struga Brodnicka). Bobry w dorzeczu Skarlanki znalazły odpowiednie warunki do życia i ich liczebność z roku na rok rośnie. Ustalono, że populacja bobrów na terenie BPK liczy 20 rodzin, czyli około 100 osobników. Część populacji żyjącej w Parku pochodzi od osobników dziko żyjących, które przywędrowały Drwęcą i przez jezioro Bachotek przedostały się na Pojezierze Brodnickie. Bóbr jest największym europejskim gryzoniem, ciężar ciała u samców może dochodzić do 30 kg. Posiada 20 zębów, w tym w górnej i dolnej szczęce po dwa bardzo silne, łukowato wygięte siekacze, które rosną przez całe życie i są regularnie ścierane. Jest zwierzęciem ziemno-wodnym, żyjącym w obu tych środowiskach, z czego na lądzie porusza się powoli i niezgrabnie. Pływanie ułatwia mu wrzecionowaty kształt ciała, błona pławna między palcami tylnych nóg oraz płaski ogon zwany pluskiem lub kielnią, pełniący rolę steru i napędu w wodzie. Ogon służy również jako podpora podczas pracy na lądzie, magazynuje tłuszcz, oraz jest głównym organem termoregulacji. Gęste futro idealnie chroni go przed zimnem, dodatkowo jest ono pokrywane wydzieliną gruczołów spod ogona tzw. strojem bobrowym. Ta substancja służy również do wyznaczania granicy zapachowej terytorium danej rodziny. Bóbr ma dobrze rozwinięty węch i słuch, gorzej natomiast widzi, gdy nurkuje otwory słuchowe i nosowe zaciskają się odruchowo. Pod wodą wytrzymuje do 15 minut. Na terenie BPK bobry żyją najliczniej w norach, których każda rodzina posiadać może nawet kilkanaście. Niektóre rodziny żyją w żeremiach, czyli w domkach zbudowanych z gałęzi i mułu jak ma to miejsce na jeziorach Strzemiuszczek i Kurzyny.
Dokładne badania objęły dawny obszar BPK a więc bez Bagiennej Doliny Drwęcy, jednak odnajdowane tam ślady żerowania pozwalają stwierdzić, że cały obszar BDD jest zasiedlony. Na obszarze Parku sprzed powiększenia stwierdzono obecność około 25 rodzin. Zauważalna jest wyraźna tendencja wzrostowa liczebności tego gatunku. Skutkiem rozrastania się wielkości populacji są szkody wyrządzane głownie w lasach, w drzewostanach cennych gospodarczo, jak dąb i buk. Na obszarze Parku zwierzęta te zamieszkują głównie nory, co powoduje niszczenie dróg leśnych, pod którymi się znajdują co utrudnia prace przy wycince i transporcie drewna. Naprawa zniszczonych dróg wiąże się z dodatkowymi kosztami ponoszonymi przez leśników. Zaczynają się też pojawiać wnioski o odszkodowania wnoszone przez osoby prywatne, które ponoszą straty finansowe. Przykładem może być wycięcie przez bobry topoli znajdujących się na prywatnych gruntach oraz zniszczenie ogrodzenia nad jeziorem Strzemiuszczek, a także straty w drzewostanie prywatnego lasu w miejscowości Głęboczek. Przesiedlanie i odstrzały nie przynoszą efektów w postaci zmniejszenia szkód wyrządzonych w lasach. W ramach działań prewencyjnych próbuje się innych metod, takich jak zakładanie siatek ochronnych na cenne gospodarczo gatunki drzew, np. dąb (leśnictwo Ryte Błota). Innym działaniem mogącym mieć negatywny wpływ zarówno na gospodarkę leśną jak i rolną jest budowanie przez bobry tam. Na granicy leśnictw Ostrówki - Łąkorz taka tama powstała na Skarlance, w wyniku czego doszło do zalania fragmentu drzewostanu oraz prawdopodobnie do uszkodzenia mostu. Na obszarze Bagiennej Doliny Drwęcy zaczyna też dochodzić do zalewania nadrzecznych łąk co jest przyczyną strat ponoszonych przez tamtejszych rolników. Jedną z propozycji może być też zakładanie rur przepustowych na wybudowanych przez bobry tamach - rozbieranie istniejących tam nie przyniosło oczekiwanych efektów (leśnictwo Ostrówki).
Podstawą do zachowania i ochrony gatunków musi być ochrona zamieszkiwanych przez nie siedlisk. Szczególną uwagę należy zwrócić na ochronę bioróżnorodności na obszarze Parku, zarówno wśród przyrody dzikiej jak i na terenach zamieszkiwanych przez człowieka.
Ochrona ptaków drapieżnych opiera się na ochronie strefowej miejsc gniazdowania. Nie wolno zapominać jednak o ochronie całych terenów łowieckich. Na terenie BPK ochrona ta wydaje się być wystarczająca należy jednak chronić te obszary przed nowymi zagrożeniami mogącymi wynikać przede wszystkim z ekspansji człowieka na tereny dotychczas nie zamieszkałe. Na obszarach wodno-błotnych szczególną uwagę należy zwrócić na ochronę trzcinowisk stanowiących najcenniejsze siedliska lęgowe.

 

źródło oraz prawa autorskie : http://www.bpk.brodnica.net